“ඇත්තටම අපි පුදුම සහගත ලෙස ඉවසිලිවන්තයි. ඇත්ත වශයෙන්ම අපි 'ග්‍රෝස්' - එය සැමවිටම බ්‍රිතාන්‍ය හමුදාවේ ප්‍රශ්න නොකළ වරප්‍රසාදයක් වී ඇති අතර පැරණි සම්ප්‍රදායන් පවත්වා ගැනීමට අපි කැමතියි. ‘ග්‍රෝසිං’ කිසිදු හානියක් නොකර, ගිම්හාන කුණාටුවක් මෙන් වාතය පිරිසිදු කරයි. 'පැමිණිලි නැති' හමුදාවක් සැක සහිත, භයානක දෙයක් වනු ඇත... නමුත් අප වද වන සුළු නොවැදගත් දේවල් ය: රම් සලාකය අසමාන ලෙස බෙදා හැරීම, මදුරුවන්ගේ පිස්සු ඝෝෂාව, ප්‍රියතම නළයක් අහම්බෙන් කැඩීම, මැසිඩෝනියාවේ දේශගුණයේ වෙනස්වීම්, පාර්සල් තැපෑලක් ගිල්වීම."
“....අපි බල්ගේරියාව සමඟ යුද්ධයක යෙදී සිටින්නේ අහම්බෙන්. අපි හුන් වාගේම බල්ගේරියාව සමූලඝාතනය කිරීමට දැඩි උත්සාහයක් දරති: අපි පරිපූර්ණ නිසාත්, අඩකින් යුද්ධ කිරීම නිෂ්ඵල බව අපට වැටහෙන නිසාත් ය. යුද්ධයේ අහඹු සන්ධාන සමහර බෝල්කන් රාජ්‍යයන් අපගේ පැත්තටත් අනෙක් ඒවා අපට එරෙහිවත් දමා ඇත. එබැවින් අපගේ මිත්‍ර පාක්ෂිකයින්ට සහයෝගය දැක්වීම සහ අපගේ සතුරන් ජය ගැනීම අපගේ යුතුකමයි.
- Salonica Side-Show by V.J. සෙලිග්මන්, 1919
6 සැප්තැම්බර් 1915 වැනි දින ඔස්ට්‍රියාව-හංගේරියාව සමඟ අත්සන් කරන ලද ගිවිසුම් මාලාවකින් පසුව, බල්ගේරියාව මධ්‍යම බලවතුන්ගේ සන්ධානයට එක්වී ඔක්. 5 වැනි දින මිත්‍ර රාජ්‍යයක් වූ සර්බියාවට පහර දුන් අතර, ඔක්තෝබර් 12 වැනි දින සර්බියාවට එරෙහිව නිල වශයෙන් යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේය. සර්බියාවට සහාය දීම සහ බල්ගේරියාව යුද්ධයෙන් ඈත් කර තැබීම, බ්‍රිතාන්‍යය සහ ප්‍රංශය, ගලිපොලිහිදී තුර්කි ජාතිකයින්ට එරෙහි ඔවුන්ගේ මෙහෙයුම්වලින් හමුදා මධ්‍යස්ථ ග්‍රීසියේ ග්‍රීසිය වෙත මාරු කර, ඔක්තෝබර් 5 වන දින ඔවුන්ව සැලෝනිකා වරාය නගරයට ගොඩ බස්සන ලදී. 1916 ගිම්හානය වන විට, බ්‍රිතාන්‍යය, ප්‍රංශය, ඉතාලිය, රුසියාව සහ සර්බියාව යන රටවල හමුදාවන්ගෙන් සැලෝනිකාහි මිත්‍ර පාක්ෂිකයින් 600,000ක් පමණ සිටි. මෙම බහු-ජාතික හමුදාව තුළ, 150,000 මුල් භාගය වන විට බ්‍රිතාන්‍ය සැලෝනිකා බලකාය 1917 ක් පමණ විය.
පළමුවන ලෝක සංග්‍රාමයේ ජනප්‍රිය ඉතිහාසය සාමාන්‍යයෙන් ප්‍රංශයේ සහ ෆ්ලැන්ඩර්ස්හි බටහිර පෙරමුණේ අගල් සහ යුද්ධයේ කතාවයි; සමහර විට එය නැගෙනහිර පෙරමුණේ එකිනෙකා උපාමාරු දැමීමට උත්සාහ කරන දැවැන්ත හමුදාවන්ගේ කතාවකි. කෙසේ වෙතත්, යුද්ධයේ කතාවේ නැගෙනහිර මධ්‍යධරණී මුහුදේ - ඩාර්ඩනෙල්ස්, ගලිපොලි සහ ග්‍රීසියේ සැලෝනිකාහි ගොඩබෑම වැනි එහි “පැති සංදර්ශන” පිළිබඳ පරිච්ඡේද ද අඩංගු වේ.
ලිපි එකතුවක් 2011 දී සැලෝනිකා-මැසිඩෝනියානු මෙහෙයුම් රඟහලේ බ්‍රිතාන්‍ය සොල්දාදුවෙකුගේ සේවයෙන් කෞතුකාගාරයට පරිත්‍යාග කරන ලද අතර, යුද්ධයේ මෙම කොටසෙහි ස්වභාවය පැහැදිලිව ප්‍රකාශ කරයි.
තෝමස් ජෝන් රීස් 1916 දී බ්‍රිතාන්‍ය හමුදාවට බැඳුණු අතර, දකුණු වේල්ස්හි රොන්ඩා නිම්නයේ ගොවිපලක හැදී වැඩුණි. ඔහුගේ දෙමාපියන්ට සහ පවුලේ අයට ලිපි 45කින්, රීස් එංගලන්තයේ පෙම්බ්‍රෝක්හි රාජකීය ඉංජිනේරුවන්ගේ කඳවුරක sapper වරයෙකු ලෙස පුහුණුව ලැබීම, ප්‍රංශය හරහා Marseilles වෙත ගොස් ඔහු සැලෝනිකා වෙත නැව්ගත කළ ආකාරය සහ වසර දෙකකට ආසන්න කාලයක් අගල්වල ඔහුගේ සේවය විස්තර කරයි.
ලිපි රීස්ගේ වටපිටාව පිළිබඳ විස්තර සපයයි, නමුත් යුද්ධයේ සියලුම පුද්ගලික ලිපි හුවමාරුව සඳහා පොදු වූ පරිදි, ස්ථාන නම් සහ ගමන් දිනයන් සඳහන් කළ නොහැකි බැවින් ඒවා ස්වයං-වාරණය කර ඇත. හිම සහ හිරු එළිය අතර මාරුවෙන් මාරුවට පැමිණෙන කාලගුණය සහ “මධ්‍යධරණී මුහුදේ හිරු බැස යෑම සහ සඳ උදාවීම වැනි සුන්දර දර්ශන” ඔහු විස්තර කරයි. ප්‍රදේශයේ ජනගහනය කුඩා ගම්මානවල ජීවත් වන බව ඔහු අදහස් දක්වයි, වැඩි වශයෙන් මැසිඩෝනියානුවන් සහ ආර්මේනියානු සරණාගතයින්.
රීස් සාමාන්‍ය සොල්දාදුවෙකි, විදේශයන්හි සේවය කරමින්, ඔහුගේ රැකියාව කරමින්: ඔහුගේ නඩුවේදී, කඳුකරයේ අගල් හා කැණීම් කිරීම. ඔහුගේ ලේඛන තුලින් ඔහුගේ ගෙදර හැගීම් එනවා. ඔහු තම පවුලේ අයට සිගරට්, කේක්, චොක්ලට් වැනි යුධ හමුදාව විසින් සපයනු ලබන සුඛෝපබෝගී ද්‍රව්‍ය අඩු ගුණාත්මක බවකින් හෝ කිසිසේත්ම එවන ලෙස ඉල්ලා සිටියි. "ජීවිතය ඉතා ඒකාකාරී බැවින් අපව මෙහි ජීවත් කරවන්නේ නිවස සහ ආදරණීයයන් පිළිබඳ සිතුවිල්ල පමණක් බැවින් ඔබෙන් පාර්සල් සහ ලිපි ලැබීම කොතරම් සතුටක් දැයි ඔබට සිතාගත නොහැක" යනුවෙන් රීස් ලිවීය.
මැසිඩෝනියානු භූ දර්ශනය, එහි "මල් තිත්" කඳුකර ගංගා ඉවුරු ඔහුට වේල්සය මතක් කළේය. වේල්ස් රෙජිමේන්තුවේ සමහර සොල්දාදුවන් YMCA කූඩාරමේ ගායනා ප්‍රසංගයක් පැවැත්වූ බව ඔහු සඳහන් කරයි.
නිවස සහ පවුල සමඟ ඔහුගේ එකම ස්පර්ශය සම්බන්ධය ඔහුගේ ලිපි වේ; ඔහුගේ සිතුවිලි ඔහුගේ වචන වලින් සතිපතා සැතපුම් දහසක් ගෙදර යැවූ නමුත් තැපැල් නැවක් ගිලී යාමෙන් මෙම දුර්වල සම්බන්ධතාවයට පවා බාධා ඇති විය හැකිය.
ඔහුව රෝහල් ගත කළ මැලේරියාව සහ ඉන්ෆ්ලුවෙන්සා රෝගය නොතකා රීස් යුද්ධයෙන් බේරුණා. ඔහු අවසානයේ වේල්සයට ගොස් ග්‍රාමීය විදුලි සමාගමක සේවය කර පවුලක් ඇති දැඩි කළේය.
තෝමස් ජෝන් රීස් එකතුව පිළිබඳ වැඩි විස්තර සඳහා හෝ කෞතුකාගාරයේ ලේඛනාගාර හෝ පුස්තකාල එකතු කිරීම් පිළිබඳ ප්‍රශ්න සඳහා කරුණාකර සම්බන්ධ වන්න research@theworldwar.org.
