ယူကရိန်းနဲ့ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်

ဧပြီလ 8, 2022

Michael S. Neiberg မှ

ဥရောပရဲ့ စစ်ပွဲတွေကို သမိုင်းပညာရှင်တစ်ယောက်ဖြစ်ဖို့နဲ့ ဥရောပမှာ စစ်ပွဲတစ်ခု ပေါ်ပေါက်လာတာကို မင်းမျက်စိရှေ့မှာတင် ကြည့်ရတာ အံ့သြစရာကောင်းပြီး တုန်လှုပ်စရာကောင်းတဲ့ ခံစားမှုတစ်ခုပါ။ အသက်မွေးဝမ်းကြောင်းတစ်ခုအနေဖြင့် သမိုင်းပညာရှင်များသည် ဤကဲ့သို့သောအခိုက်အတန့်တွင် စရိုက်နှစ်ခုကို မျှဝေလေ့ရှိသည်။ ဦးစွာ၊ လက်ရှိပြဿနာကို အလင်းပြမည့်အစား နိုင်ငံရေးအချက်ပြရန် ပညာရှင်များအသုံးပြုသည့် လွယ်ကူသော သို့မဟုတ် ရိုးရှင်းသော သမိုင်းဆိုင်ရာ တူညီမှုများကြောင့် ကျွန်ုပ်တို့ စိတ်ပျက်မိပါသည်။ ဒုတိယအချက်၊ ကျွန်ုပ်တို့သည် ကြိုတင်ခန့်မှန်းမှုမပြုလုပ်ရန် အားလုံးထက် ကြိုးစားသည်။ ဗြိတိသျှသမိုင်းပညာရှင်ကြီးအဖြစ် Sir Michael Howard “သမိုင်းပညာရှင်တွေက သူတို့ကူညီနိုင်တာထက် ပိုအရှက်ရစေဖို့အတွက် သူတို့ကိုယ်သူတို့ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်းချပြဖို့ ယုံကြည်ချက်ရှိတဲ့လူ အများအပြားကို တွေ့ဖူးပါတယ်။”

ပြီးခဲ့တဲ့ ရက်သတ္တပတ်အနည်းငယ်က သမိုင်းပညာရှင်ကို သတိရစေခဲ့တယ်။ RG Collingwood အထူးသဖြင့် အကျပ်အတည်းကာလတွင် သမိုင်းပညာရှင်များ၏ အခန်းကဏ္ဍကို ၁၉၃၉ ခုနှစ်တွင် ပြောကြားခဲ့ပါသည်။ သူသည် အတွေ့အကြုံမရှိသေးသော တောင်တက်သမားများနှင့်အတူ တောအုပ်တစ်ခုအတွင်း လမ်းလျှောက်လာသော ကျွမ်းကျင်သစ်သားများနှင့် နှိုင်းယှဉ်ကြည့်သည်။ သမိုင်းပညာရှင်က သစ်တောကို အပြည့်အ၀ မမြင်နိုင်သော်လည်း တောအုပ်ကဲ့သို့ပင် တောင်တက်သမားသည် သစ်ပင်များသာ မြင်နိုင်သည့် အန္တရာယ်များ ပုန်းအောင်းနေသည့် နေရာများကို တွေ့နိုင်သည်။

သမိုင်းပညာရှင်များသည် ဉာဏ်ပညာနည်းနည်းဖြင့် နောက်ပြန်လှည့်ကြည့်ရန် ကြိုးစားကြပြီး မကြာမီ ကျွန်ုပ်တို့သွားရမည့်နေရာကို ညွှန်ပြနိုင်သည့် အတိတ်၏ပဲ့တင်သံအချို့လည်း ဖြစ်နိုင်သည်။ တခါတရံ ကျွန်တော် “The Idiot Box” လို့ ခေါ်တဲ့ ၁၉၁၄ ခုနှစ် လူတွေကို ချုပ်နှောင်မထားရဘူးဆိုပြီး ကျောင်းသားတွေကို နှစ်အတော်ကြာအောင် ပြောထားပါတယ်။ ပုံမှန်မဟုတ်သော မိုက်မဲသော သို့မဟုတ် သွေးဆာနေသူများအဖြစ် မြင်ရန် ကျွန်ုပ်တို့၏ အလိုလို တုံ့ပြန်မှုသည် ကျွန်ုပ်တို့သည် ထက်မြက်လွန်းသည် သို့မဟုတ် သူတို့လုပ်ခဲ့သော အမှားများကို လွန်လွန်ကဲကဲ လုပ်မိကြောင်း နှစ်သိမ့်မှုပေးပါသည်။ သို့သော်၊ ဟုတ်ပါတယ်၊ ငါတို့မဟုတ်ပါဘူး။

အလားတူပင်၊ ကျွန်ုပ်သည် လွန်ခဲ့သော အနှစ်နှစ်ဆယ်ခန့်က အထက်တန်းကျောင်းဆရာ ရာပေါင်းများစွာအား MAIN (စစ်ရေး၊ မဟာမိတ်များ၊ နယ်ချဲ့ဝါဒနှင့် အမျိုးသားရေးဝါဒ) ကို သင်ကြားရန် နည်းလမ်းကို စွန့်လွှတ်ရန် စည်းရုံးခဲ့သည်။ ပထမကမ္ဘာစစ်၏ အကြောင်းရင်းများ မှားယွင်းသော နှစ်သိမ့်မှုကိုလည်း ပေးသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ ဤအဓိကအချက်လေးချက်သည် မရှိနိုင်တော့ဘဲ သို့မဟုတ် ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် ဖြစ်တည်မှုအန္တရာယ်မဟုတ်တော့ကြောင်း မိမိကိုယ်ကို စိတ်ချနိုင်လျှင် ၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် ထွက်ပေါ်လာသော ထိတ်လန့်ဖွယ်အရာများသည် ကျွန်ုပ်တို့ကို သင်ပေးစရာမရှိဟု ယုံကြည်ပြီး ညဘက်တွင် အိပ်နိုင်သည်။

ဒါပေမဲ့ ယူကရိန်းနဲ့ ရုရှားစစ်ပွဲကို ဒီမှာထိုင်ကြည့်ရင်း၊ ၁၉၁၄ မှာ ကျွန်တော်တို့ကို သင်ပေးစရာ အများကြီးရှိတယ်ဆိုတာ အရင်ကထက် ပိုယုံကြည်လာတယ်။ အမှန်စင်စစ်၊ ၎င်းသည် ကျွန်ုပ်တို့၏ယခုရောက်ရှိနေသည့်နေရာနှင့် အနာဂတ်တွင် ကျွန်ုပ်တို့သွားနိုင်သည့်နေရာအတွက် အကောင်းဆုံးလမ်းညွှန်ပေးနိုင်ပါသည်။

ပထမ၊ ၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သော ဤစစ်ပွဲကဲ့သို့၊ ဤစစ်ပွဲသည် မည်သည့်နေရာမှ ကျော်လွန်လာပုံရသည်၊ ကျွမ်းကျင်သူများကပင် ဖော်ထုတ်ရန် ခက်ခဲစေသည်။ ဇွန်လ 1914 ရက်နေ့တွင် Archduke Franz Ferdinand ပစ်ခတ်မှုနှင့် ဇူလိုင်လ 28 ရက်နေ့တွင် Austro-Hungarian ရာဇသံကြားရက်သတ္တပတ်များအတွင်း နိုင်ငံတကာ တင်းမာမှုအနည်းငယ်သာ ရှိခဲ့သည်။ ထို့နောက်တွင် အဖြစ်အပျက်များသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ထိန်းချုပ်နိုင်ခဲ့ပြီး လူများ အံ့အားသင့်ကာ အံ့သြသွားခဲ့သည်။ တစ်ပတ်အတွင်း တိုက်ကြီးနှင့် နယ်ချဲ့စစ်ပွဲကြီး ဖြစ်ပွားခဲ့ရာ လူတိုင်းနီးပါး အံ့အားသင့်သွားကြသည်။ အလားတူပင်၊ ယူကရိန်းကို ရုရှားကျူးကျော်မှုသည် အပြာရောင်မှ ထွက်လာပုံရပြီး စစ်ပွဲကို ကြည်လင်သော ကောင်းကင်တွင် လျှပ်စီးကြောင်းအဖြစ် ဖော်ပြခဲ့ကြသော ၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် လူများ၏ စူးစမ်းလေ့လာမှုများကို သတိရစေသည်။ 23 ခုနှစ်ကဲ့သို့ပင်၊ ယနေ့အနောက်နိုင်ငံရှိသူများသည် ထိုကဲ့သို့ နားမလည်နိုင်သော ငြိမ်းချမ်းရေးကို ဖောက်ဖျက်ခြင်းအတွက် ဖြစ်နိုင်ချေရှိသော တစ်ခုတည်းသော ရှင်းလင်းချက်မှာ ယုတ်ညံ့သော ခေါင်းဆောင်သည် မုသား၊ လှည့်ဖြားမှုနှင့် အာဏာအလုံးစုံ ထိန်းချုပ်မှုတို့ကို အခြေခံ၍ မလိုလားသော ပြည်သူများကို စစ်ထဲသို့ ပို့ဆောင်နေခြင်းဖြစ်သည်၊ သူ့ပြည်နယ်အတွင်း။ တစ်ဖက်တွင် သမ္မတ Zelensky သည် ဘယ်လ်ဂျီယံ၏ အခန်းကဏ္ဍတွင် ပါဝင်နေသည်။ Albert I ဘုရင်သူ၏လူများကို ထူးထူးခြားခြား ဆန့်ကျင်ဘက်သို့ သတ္တိရှိရှိ ဦးဆောင်ကာ အမျိုးသားတော်လှန်ရေး လှုပ်ရှားမှုတွင် လူသားမျက်နှာကို ထားခဲ့သည်။

ဒုတိယ၊ သတ္တိရှိသော ယူကရိန်းနိုင်ငံသားများအတွက် အနောက်နိုင်ငံရှိ ချက်ခြင်းလက်ငင်းနှင့် လေးနက်သော ကိုယ်ချင်းစာတရားသည် ပြင်းထန်သော ခံစားချက်နှင့် ဆင်တူသည်။ ကိုယ်ချင်းစာစိတ် ပြင်းပြခြင်း။ ၁၉၁၄ ခုနှစ်တွင် ဘယ်လ်ဂျီယံအတွက် United Kingdom နှင့် United States တို့၌ Belgium ၏ အတိဒုက္ခကို စိုးရိမ်သောကကြောင့် ဗြိတိသျှတို့ စစ်ပွဲထဲသို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်ကို ရှင်းပြခြင်းမရှိသော်လည်း ဘယ်လ်ဂျီယံအတွက် လေးနက်စွာ ခံစားရသော ပံ့ပိုးကူညီမှုသည် ဗြိတိန်နှင့် ယူနိုက်တက်အတွက် အာရုံခံစားမှုကို ကြည်လင်လာစေခဲ့သည်။ တစ်ဖက်က ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မှန်ပြီး တစ်ဖက်က မှားတယ်ဆိုတာ ရှင်းပါတယ်။ ရုရှ၏ ပစ်ခတ်မှုကြောင့် ဆေးရုံများနှင့် ကုန်တိုက်များ ပျက်စီးခဲ့သည်။ Mariupol 2022 ခုနှစ်တွင် ထိုတူညီသောအသိကို ထုတ်ပေးခဲ့သည်။ 1914 တွင်ကဲ့သို့ပင်၊ ဤပံ့ပိုးမှုခံစားမှုသည် ၎င်းနှင့်အတူ ယူဆောင်လာလိမ့်မည် (အမှန်ပင်၊ ယူလာပြီးသား) ရန်လိုမှု၏ သားကောင်များအတွက် တရားမျှတမှုရရှိလိုသော ဆန္ဒသည် ငြိမ်းချမ်းရေးသဘောတူညီချက်တစ်ခုရရှိရေးကို ရှုပ်ထွေးသွားစေနိုင်သည်။

တတိယအချက်၊ အကျုံးဝင်သော ကုန်ကျစရိတ်များ၏ ဆက်စပ်ပြဿနာကို ကျွန်ုပ်တို့ မြင်နိုင်နေပြီဖြစ်သည်။ ယူကရိန်းကို ခုခံကာကွယ်ဖို့ ကျဆုံးသွားတဲ့ အံ့အားသင့်စရာကောင်းတဲ့ ရဲရင့်တဲ့ အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီး၊ အိုးအိမ်စွန့်ခွာ ထွက်ပြေးရတဲ့ မိသားစုတွေ၊ စစ်ပွဲမှာ ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့တဲ့ စည်းလုံးညီညွတ်မှုနဲ့ မျိုးချစ်စိတ်ခံစားမှုတွေဟာ ဘာမျှမဖြစ်နိုင်ပါဘူး။ ယူကရိန်းနှင့် ၎င်း၏ထောက်ခံသူများသည် ရုရှားနိုင်ငံကို ကျူးကျော်ခဲ့စဉ်ကထက် ပိုမိုကောင်းမွန်ပြီး ဘေးကင်းလုံခြုံသော နေရာတွင် နိုင်ငံကို ဤစစ်ပွဲမှ လွတ်မြောက်စေရန် သေချာစေလိုပါသည်။ အဲဒီဆန္ဒက ဆော်သြဖို့ ဦးတည်နေပြီ။ လုံခြုံရေးအာမခံချက် အနောက်နိုင်ငံများမှ၊ ဥရောပသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများနှင့် လျော်ကြေးငွေများ သို့မဟုတ် စစ်ရာဇ၀တ်မှုဆိုင်ရာ စစ်ဆေးမှုများ ပြုလုပ်ရန် တောင်းဆိုမှုများ။ ဤအချက်များအားလုံးသည် ၁၉၁၈-၁၉၁၉ ခုနှစ် ငြိမ်းချမ်းရေးဖော်ဆောင်မှု လုပ်ငန်းစဉ်ကို ရှုပ်ထွေးစေသည်။

စတုတ္ထအချက်ကတော့ ဒီစစ်ပွဲမှာ ငြင်းခုံစရာ ဘာမှမရှိဘူးဆိုတဲ့ နေရာကို ရောက်နေပါပြီ။ 1914 ခုနှစ်ကဲ့သို့ပင်၊ စကားအသုံးအနှုန်းသည် Manichean Right vs Wrong၊ Good vs. Evil အဖြစ်သို့ လျင်မြန်စွာ ပြောင်းလဲလာသည်။ စစ်ပွဲများသည် ၎င်းတို့၏မူလအကြောင်းတရားများထက် များစွာခြားနားသည့်အရာတစ်ခုအကြောင်း လျင်မြန်စွာဖြစ်လာနိုင်သည်။ ဒီစစ်ပွဲဟာ အနာဂတ်ရဲ့ တကယ့်စစ်မဟုတ်တော့ဘူး။ Donbas သို့မဟုတ် ယူကရိန်းသည် ဥရောပသမဂ္ဂ သို့မဟုတ် နေတိုးတွင် ပါဝင်နိုင်သည်ဖြစ်စေ ၁၉၁၄ ခုနှစ် နှောင်းပိုင်းတွင် ပထမကမ္ဘာစစ်ကြီးသည် အော်စထရို-ဟန်ဂေရီအင်ပါယာအတွင်း ဆားဘီးယားတို့၏ တုန်လှုပ်ချောက်ချားမှုအကြောင်း သို့မဟုတ် ဘုရင်မင်းမြတ်အား လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခြင်းအတွက် တာဝန်ရှိသည့်အရာများဖြစ်သည်။ ယူကရိန်းအလံများသည် နေရာတိုင်းတွင် မြင်နေရသည်၊ ဆိုရှယ်မီဒီယာပေါ်တွင် စိတ်လှုပ်ရှားမှုများ သွန်ချလာကာ ပြီးခဲ့သော ရက်သတ္တပတ်အနည်းငယ်အတွင်း ဥရောပတွင် ထူးခြားသောဖြစ်ရပ်များက ယူကရိန်းစစ်ပွဲ ဖြစ်လာနေပြီဟု အကြံပြုထားသည်။ Hew Strachan 1914 တွင် Big Ideas ၏စစ်ပွဲကိုရေးသားခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ပရစ်ဇမ်တစ်မျိုးဖြစ်ပြီး ၎င်းတွင် မြင်လိုသမျှအရောင်များကို ရောင်ပြန်ဟပ်ကာ ရောင်ပြန်ဟပ်စေသည်။

ဒီအချက်လေးချက်က ငြိမ်းချမ်းရေးကို ညှိနှိုင်းဖို့က ရက်သတ္တပတ်အနည်းငယ်စောပြီး ဖြစ်နိုင်တာထက် ညှိနှိုင်းဖို့ ပိုခက်ခဲတယ်လို့ ကျွန်တော်ထင်ပါတယ်။ 1914 ခုနှစ်ကဲ့သို့ပင်၊ ရှင်းရှင်းလင်းလင်းအဆုံးသတ်မရှိပေ။ “လမ်းဆုံလမ်းခွများ” နှင့် “အဆုံးဂိမ်းများ” ၏ပြောဆိုမှုသည် ထိုစဉ်ကကဲ့သို့ပင် ယခုအချိန်တွင် နုံအပုံရှိသည်။ ဘယ်လ်ဂျီယံအတွက် စာနာမှုအချို့ကြောင့် Mariupol သည် မှတ်ဉာဏ်မှေးမှိန်သွားသော်လည်း အဓိကပြဿနာမှာ ကျန်ရှိနေမည်ဖြစ်သည်။ ပဋိပက္ခသည် ရုရှားနှင့် ယူကရိန်းအတွက်သာမက ကမ္ဘာတစ်ခုလုံးအတွက်ပါ ပိုမိုနက်ရှိုင်းပြီး ပိုပိုသော သင်္ကေတအဓိပ္ပာယ်များကို ဖော်ဆောင်ပါက ငြိမ်းချမ်းရေးကို နှစ်ဖက်စလုံးက မည်သို့ရှာဖွေနိုင်မည်နည်း။

1914 ခုနှစ် စက်တင်ဘာလနှောင်းပိုင်းတွင် ဂျာမန်အနုပညာရှင် Käthe Kollwitz စစ်ပွဲ၏အဓိကပြဿနာကို သူမနားလည်သဘောပေါက်သည့်စာတစ်စောင်ကို ရေးသားခဲ့သည်– “မည်သည့်ထင်ယောင်ထင်မှားများကိုမျှ ဆုပ်ကိုင်မထားနိုင်တော့ပါ။ ကျွန်ုပ်တို့ ဟောင်းနွမ်းလုနီးပါး ဖြစ်နေသော ဤပြည်နယ်၏ ကြောက်မက်ဖွယ်မှတပါး မည်သည့်အရာမျှ အစစ်အမှန်မဟုတ်ပါ။ ဒီလိုအချိန်မျိုးမှာ ယောက်ျားလေးတွေက စစ်တိုက်ရမှာ အရမ်းမိုက်ပုံရတယ်။ အရာအားလုံးက မိုက်မဲပြီး ရူးသွပ်လွန်းတယ်။ ရံဖန်ရံခါတွင် မိုက်မဲသော အတွေးဝင်လာသည်- ဤကဲ့သို့သော ရူးသွပ်မှုတွင် သူတို့ မည်သို့ပါဝင်နိုင်မည်နည်း။ ဒါပေမယ့် သူတို့ ရမယ်! ရမယ်!" စစ်ပွဲကို မုန်းတီးနေသော်လည်း မကြာမီပင် သားတစ်ယောက်ဆုံးရှုံးတယ်။ စစ်ပွဲရဲ့ ပထမရက်သတ္တပတ်တွေမှာတောင် ဂျာမနီက နောက်ပြန်ဆုတ်ဖို့ အရမ်းဝေးသွားပြီဆိုတာ သူမ သဘောပေါက်လာတယ်။ ရုရှမကျူးကျော်မီကာလ၏ တည်ငြိမ်မှုကဲ့သို့ မည်သည့်ငြိမ်းချမ်းရေး စေ့စပ်ညှိနှိုင်းမှုမဆို မည်ကဲ့သို့ ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည်ကို မြင်တွေ့ရန် ခဲယဉ်းသွားသော ထိုပြဿနာမှာ ယနေ့ကျွန်ုပ်တို့နှင့်အတူ ရှိနေပါသည်။